Αποκηρύσσεις τον κομμουνισμό;

Αποκηρύσσεις τον κομμουνισμό;

Απόσπασμα από την εισαγωγή του Στέλιου Κούλογλου στο βιβλίο: "Μαρτυρίες για τον Εμφύλιο και την Ελληνική Αριστερά"


"Κατηγορούμενε, αποκηρύσσεις τον κομμουνισμό;"
Στο δικαστήριο επικράτησε νεκρική σιγή: αυτή ήταν η κρίσιμη στιγμή στα στρατοδικεία της εποχής. Δεν ήταν η ουσία των εκδικαζόμενων υποθέσεων, αλλά η απάντηση σ' αυτό το ερώτημα που έκρινε αν ο κατηγορούμενος θα εκτελούνταν τις επόμενες μέρες. Η μια αδελφή του έπιασε το χέρι της άλλης, η μάνα του έσφιξε δυνατά το μπράτσο της μνηστής του χωρίς να κοιτάζει το γιο της. Ο ίδιος είχε τα μάτια χαμηλωμένα. αν τα σήκωνε για να πει αυτά που ήθελε να πει θα έβλεπε κατάφατσα τον θάνατο. Ακόμη κι εκείνη την στιγμή δεν είχε αποφασίσει τι θα πρεπε να κάνει. Μεσολάβησαν λίγα δευτερόλεπτα σιωπής και αυτός ένιωσε τη μάνα του να τον κοιτάζει. Στο τέλος έβγαλε έναν ήχο που κανείς από τους παρευρισκομένους δεν είναι σίγουρος, ακόμη και σήμερα, αν ήταν ναι ή όχι. Περισσότερο ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι για μια στιγμή σήκωσε το κεφάλι του προς τα πάνω κοιτάζωντας αστραπιαία την έδρα κι ύστερα το κατέβασε. Για τον πρόεδρο του στρατοδικείου, ήταν αρκετό:
"Κούλογλου, καταδικάζεσαι σε ισόβια".
Ο κατηγορούμενος ήταν ο πατέρας μου. Και αν αυτό το μικρό κούνημα της κεφαλής είχε εκληφθεί από τον πρόεδρο του δικαστηρίου ως όχι, έπαιξε και το άτιμο το χρήμα το ρόλο του είναι αλήθεια, ούτε εγώ θα υπήρχα, ούτε εσείς θα κάνατε τον κόπο να διαβάσετε αυτό το βιβλίο. Η πείρα μου όλα αυτά τα χρόνια από τις δημοσιογραφικές ανταποκρίσεις και αποστολές σε διάφορα σημεία του πλανήτη με έχει πείσει ότι τελικά όλοι μας ζούμε χάρη σε μια μικρή λεπτομέρεια, χάρη σε ένα καπρίτσιο της τύχης και της ιστόρίας, που όμως βάζει τη σφραγίδα του πάνω μας. Είναι άραγε αυτή η δική μου λεπτομέρεια, σε πολλά από τα βιβλία μου να γυρίζω γύρω από τον κομμουνισμό όπως ο μελλοθάνατος γύρω από τον τόπο και τα περιστατικά μιας εκτέλεσης που δεν έγινε;
Το βέβαιο είναι ότι ο κομμουνισμός σφράγισε την ιστορία του 20ου αιώνα, της Ελλάδας και της γενιάς μου. Τον εμφύλιο πόλεμο ακόμα τον πληρώνουμε ως χώρα, η φοιτητική εξέγερση εναντίον της δικτατορίας στην οποία βρέθηκα μπλεγμένος συνέχεια της ίδιας ιστορίας ήταν.
Ακόμη και τα μέλη της 17Ν τις θεωρείες του κομμουνισμού επικαλέστηκαν στις απολογίες τους για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους. Ο κομμουνισμός κατέρρευσε οριστικά όταν το κόκκινο αστέρι αποκαθηλώθηκε από το Κρεμλίνο το 1991, αλλά το φάντασμά του περιφέρεται ελεύθερα ανά τον πλανήτη βγάζοντας κοροϊδευτικά την γλώσσα του σε όσους έσπευσαν να μιλήσουν για το τέλος της ιστορίας. Η μισή πρώην κομμουνιστική Ευρώπη υποφέρει από την κληρονομιά του κομμουνισμού και ο υπόλοιπος κόσμος υποφέρει από την έλλειψη του αντίπαλου κομμουνουστικού δέους το οποίο, χωρίς αμφιβολία, έκανε τον καπιταλισμό πιο ανθρώπινο. Θεωρητικοί και ιστορικοί έχουν διχαστεί, ορισμένοι φτάνουν να συγκρίνουν τον κομμουνισμό με τη ναζιστική θηριωδία. Αν είναι όμως έτσι, πως εξηγείται ότι ορισμένα από τα φωτεινότερα μυαλά του 20ου αιώνα εντάχθηκαν στο κομμουνιστικό κίνημα, ότι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι θυσίασαν τη ζωή τους για τις ιδέες του κομμουνισμού; Πως θα μπορούσα να πω στα παιδιά μου, ότι ο παππούς τους, τον οποίο δεν είχαν την τύχη να γνωρίσουν, πήρε μέρος και παραλίγο να θυσιάσει την ζωή του για μια εγκληματική υπόθεση τη στιγμή που γνωρίζω καλά, ότι υπήρξε ένας βαθύτατα ανιδιοτελής και τίμιος άνθρωπος που χαιρόταν κάθε στιγμή από τη ζωή του και δεν έπαψε ποτέ να βοηθάει τους φτωχούς και τους ανυπεράσπιστους. Τι ήταν τελικά ο κομμουνισμός και γιατί κατέρρευσε;
Είκοσι χρόνια αργότερα και δύο χρόνια πριν από την πτώση του τείχους του Βερολίνου, ο Τάκης Λαζαρίδης θα γράψει ένα βιβλίο με ένα τίτλο που τα λέει όλα: Σύντροφοι, ευτυχώς ηττηθήκαμε
Αν προσθέσει κανείς τον χρόνο που οι πρωταγωνιστές αυτού του βιβλίου πέρασαν στις φυλακές και τις εξορίες καθώς και τις ποινές που τους είχαν επιβληθεί θα ξεπεράσει τα πεντακόσια χρόνια -χώρια τις θανατικές καταδίκες. Και όλοι αυτοί κλήθηκαν σήμερα, μετά την κατάρρευση της μεγάλης ουτοπίας του 20ου αιώνα, να απαντήσουν στο ερώτημα: Όλα ήταν μάταια, οι θυσίες πήγαν χαμένες; Τι πρέπει να κρατήσουμε, αν πρέπει από τον κομμουνισμό; Σύντροφοι, ευτυχώς ηττηθήκαμε; Τις απαντήσεις τους θα διαβάσετε. Εγώ δυστυχώς δεν πρόλαβα να θέσω το ερώτημα στον πατέρα μου. Τον φαντάζομαι όμως να μένει για ένα διάστημα σιωπηλός, κι ύστερα να βγάζει έναν ήχο που κανείς δεν θα ήταν σίγουρος, αν ήταν ναι ή όχι.

Στέλιος Κούλογλου